تساهل و مدارا در تصوف اسلامی (براساس متون نثر از آغاز تا پایان سدۀ چهارم قمری)

author

  • مهدی حیدری دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
Abstract:

تساهل و مدارا در عرصه­های گوناگون و به دلایل مختلفی پدید می­آید. گاه، منفعت‏طلبی موجب مدارا با گروه­های متنازع می­گردد و گاه، پشتوانة فکری دیگری دارد. در میان برخی عارفان، روحیۀ تساهل و مدارا به‏سبب آمیختن قواعد عالم وحدت و کثرت پدید می­آید؛ بدین معنی که آنان در عالم وحدت باقی مانده، و خواسته­اند که با نگاه وحدت‏گرایانه به عالم کثرت بنگرند؛ پس، به خلط مراتب و آمیختن قواعد روی آورده­اند. درحقیقت، این گروه وارد اجتماع می­شوند،‌ اما می­خواهند با قواعد عالم وحدت بازی کنند. جبر­اندیشی و در عمل° «صلح کل بودن» از جلوه­های مهم این نگاه به شمار می­رود. در میان تساهل‏گرایان، گروه دیگری نیز هست که رفتارشان منشأ اعتقادی و فقهی دارد؛ این گروه تحت تأثیر رواج برخی اندیشه­های مداراگر در فقه اهل‏سنت قرار دارند و علت تساهل‏پیشگی آنان پیروی از فقها در این زمینه است.      گذشته از انگیزه‏هایی که برای روی‏آوردن به تساهل بیان شد،‌ دستۀ دیگری نیز از این شیوه به‏عنوان حربه­ای اخلاقی و اجتماعی بهره می­برند. این رفتار ناشی از عطوفت وجودی این عارفان است و از این راه مردم را مجذوب خود می‏سازند؛ پیروان این نگرش با ستمگران نیز تقیه پیش می­گیرند تا از آسیب‏های بزرگ جلوگیری کنند. در این پژوهش، برآنیم که این نگاه­های متفاوت را با تشریح بیشتر مبانی نظری، و بررسی شواهد و نمونه­های تاریخی تبیین نماییم.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی تحولات درزمانی تعاریف عرفان و تصوف بر اساس متون نثر صوفیه تا سدۀ سیزدهم هجری

Islamic Mysticism and Sufism is the heritage of Islamic Civilization Which from the beginning till now, faced with many evolutions and due to inner factors, had different branches. in different definitions of Sufism by Sufis. In this article we try to investigate these definitions by content analysis approach. By studying the valid sufi texts from beginning to 13th century AH, and by extracting...

full text

رابطه ترامتنی عنوان های متون نثر تاریخی از آغاز دوره اسلامی تا پایان دوره افشاریه

تأثیرگذاری و تأثیر­پذیری آثار تاریخی از یکدیگر شرایط ویژه­ای را برای مکالمه آن ها در بستر تاریخ فراهم کرده است و همواره در رابطه­ای ترامتنی با یکدیگر قرار گرفته­اند، تا جایی که حتی عنوان­های این آثار نیز از این تأثیر و تأثر بی­بهره نمانده است. عنوان­های متون تاریخی نقش مهم و تأثیرگذاری در آفرینش عناوین آثار تاریخی پس از خود دارند؛ از این رو می­توان گفت این عناوین نیز در طول حیات خود، همواره در ...

full text

رابطة ترامتنی عنوان های متون نثر تاریخی از آغاز دورة اسلامی تا پایان دورة افشاریه

تأثیرگذاری و تأثیر­پذیری آثار تاریخی از یکدیگر شرایط ویژه­ای را برای مکالمة آن ها در بستر تاریخ فراهم کرده است و همواره در رابطه­ای ترامتنی با یکدیگر قرار گرفته­اند، تا جایی که حتی عنوان­های این آثار نیز از این تأثیر و تأثر بی­بهره نمانده است. عنوان­های متون تاریخی نقش مهم و تأثیرگذاری در آفرینش عناوین آثار تاریخی پس از خود دارند؛ از این رو می­توان گفت این عناوین نیز در طول حیات خود، همواره در ...

full text

بررسی تحولات درزمانی تعاریف عرفان و تصوف بر اساس متون نثر صوفیه تا سدۀ سیزدهم هجری

عرفان و تصوف اسلامی، میراث معنوی تمدن اسلامی است که از بدو پیدایش تاکنون تحولات بسیاری یافته و به سبب عوامل درونی انشعاب­های فراوانی درآن ایجاد شده ­است. یکی از مهم­ترین عرصه های ظهور این انشعاب­ها در تعاریفی است که مشایخ و صوفیان از تصوف و عرفان ارائه داده­اند. در این پژوهش سعی ­می­شود به شیوۀ تحلیل محتوا، و رویکرد درزمانی، با مطالعۀ­ کتب معتبر نثر صوفیانۀ فارسی از ابتدا تا سدۀ سیزدهم هجری و ا...

full text

امام علی(ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)

سیمای امام علی(ع) در تألیفات صوفیه بازتاب یافته است و بر این اساس می‌توان متون تصوف را جزو منابع شناخت حضرت به‌شمار آورد. در این مقاله با تأکید بر چهار عامل تأثیرگذار در ذهنیت صوفیه نسبت به امام علی(ع)، کوشش شده است تا تصویر ایشان از حضرت بررسی شود. این چهار عامل عبارتند از: الف- اوصاف شخصیِ امام علی(ع) در روایات و احادیث مورد استفادة صوفیه که اغلب ماخوذ از منابع سنی هستند. ب- نسبت امام علی(ع) ب...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 46  issue 2

pages  165- 191

publication date 2013-10-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023